جاذبه های گردشگری شهرستان

سبزوار یکی از شهرهای بزرگ استان خراسان است، این شهر پیشینه ای پر از فراز و نشیب را پشت سر گذاشته است و تاریخ پربار آن سرشار از حکایت هایی است که نام آن را برای همیشه در این مرز و بوم جاودان کرده است. شهری که زمانی سربداران نامیده می شد و این نام برگرفته از نام مدافعان دلاوری بود که در برابر حمله ی مغول ایستادگی کردند و در این راه حتی از بذل جان خود نیز نهراسیدند. با این که این شهر بر اثر حمله ی مغول با خاک یکسان شد، اما دوباره آباد شد و بعد از حکومت آل بویه، حکومت شیعه ی بعدی به دست سربداران تشکیل شد، آن ها مدت ها بر قسمت هایی از ایران حکومت کردند و پایتخت این حکومت سبزوار بود. این شهر که به عنوان یکی از نمادهای تاریخ و علم ایران به شمار می رود، خاستگاه اندیشمندان و شاعران بزرگی در دوره های مختلف تاریخ بوده است.

با توجه به شواهد تاریخی، سبزوار با نام قدیمی “بیهق شهر” سرسبز و آبادی بوده که در مسیر جاده ی ابریشم قرار داشته است، آثار تاریخی بدست آمده از آن حاکی از قدمت طولانی این شهر است. در حال حاضر 500 اثر تاریخی از هزاره ی سوم قبل از میلاد در شهرستان سبزوار کشف شده است که از این تعداد بیش از 100 اثر آن به ثبت تاریخی رسیده است. در این بخش به معرفی اماکن و مناطق دیدنی شهرستان خواهیم پرداخت.

مصلی تاریخی سبزوار: در دوره ی حکومت سربداران، سبزوار پایتخت مورد علاقه ی آن ها بود، در آن زمان مصلی تاریخی سبزوار خانقاه بزرگان سربداران بود و بعدها از آن به عنوان جایگاهی برای برپایی نمازعیدهای بزرگ استفاده می شد. گفته می شود مصلی سبزوار، اولین مکان در ایران است که نماز جمعه در آن برگزار شده است و همین موضوع به آن اهمیت ویژه ای بخشیده است. این بنا از یک چهارطاقی تشکیل شده که گنبدی بر فراز آن و ایوانی در جلوی آن قرار دارد. معماری و طراحی آن شباهت زیادی به سبک معماری دوره ی صفویه دارد و قدمت آن به قرن هشتم هجری قمری باز می گردد. در حال حاضر این مصلی به عنوان موزه ی نماز شناخته می شود. این اثر تاریخی توسط حاجی شجاع معمار اصفهانی ساخته و با کاشی های معرق و تزئینات گچی آراسته شد.

مسجد جامع سبزوار: این بنای تاریخی که متعلق به قرن هشتم است، 4000 متر مربع وسعت دارد و شامل صحن، شبستان، ایوان های قبله و رواق است. در ضلع جنوبی آن ، ایوان قبله و محراب قرار دارد و کتیبه ای در بالای این ایوان دومناره ای دیده می شود که تاریخ 1292 هجری قمری بر روی آن حک شده است. در طرفین این قسمت شبستان هایی به طاق ضربی بلند همزمان با بنای ایوان جنوبی ایجاد شده است. در دالان سمت شرقی ایوان شمالی مسجد، کتیبه ای به صورت سنگ نوشته از دوران صفویه با تاریخ 979 و 1136 به چشم می خورد که دستوری از طرف شاه طهماسب صفوی بوده و مبنی بر مراعات سکنه ی سبزوار است. از تزئینات قابل توجه مسجد جامع، کاش کاری ها خشتی و هفت رنگ آن می باشد، این تزئینات معماری ویژگی های قرن هشتم را به زیبایی به نمایش می گذارند، سبک معماری آن با شهرهای کویری مطابقت دارد و از بخش های ارزشمند این بنا، گنبد پشت ایوان جنوبی آن است که یک پوسته و به شکل عرقچینی با ارتفاع 12/80 متر است. از دیگر ویژگی های بارز این مسجد نوشتن آیات قرآن بر سر در مسجد و برخی دیوارهای مسجد است که استفاده از هنر اسلامی را هنگام بنای این مسجد نشان می دهد.

بقعه امامزاده یحیی: آرامگاهی مربوط به دوره ی قاجار است که در تقاطع خیابان های بیهق و اسرار شمالی واقع شده است. این بنا شامل ایوان، گنبد و مناره ها و دو فضای ارتباطی می باشد. گنبد بقعه با کاشی کاری های زیبای فیروزه ای رنگی پوشیده شده و نمای بنا از خیابان بیهق با کاشی های نفیس آراسته شده است. کهن ترین بخش بنا گنبد خانه ی آن است که به صورت مربع و چهارایوانی و به سبک معماری سده ی هفتم و هشتم هجری قمری ساخته شده است. تزئینات بقعه در سال 1380 نصب شده و در همان سال نیز به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

آتشکده خانه دیو: یکی از جاذبه های دیدنی و تاریخی شهر سبزوار، آتشکده ی آذر برزین مهر یا همان خانه دیو است. این آتشکده که بازمانده از دوران ساسانیان است تا دوره ی سلجوقی مورد استفاده بوده است. معماری این آتشکده بسیار منحصر به فرد بوده است، به طوری که پلان آن را می توان با پلان آتشکده ی تخت سلیمان مقایسه کرد. این بنا از بناهای جالب در روستا فشتنق است و چهارطاقی آن یکی از چارطاقی های منفرد ایران است که در یکی از صعب العبورترین مناطق کوهستانی شمال غربی سبزوار و بر فراز قله ی صخره ای سخت واقع شده است، و مانند دیگر چارطاقی های منفرد ایران ، این بنا چشم اندازی باز و وسیع دارد. به مرور زمان بخش های زیادی از گنبد، پایه ها و طاق های آن تخریب شده اند و با توجه به ویژگی های معماری خانه دیو، قدمت آن را 2000 سال تخمین زده اند.

منار مسجد سبزوار: این مسجد در روستای باستانی خسرو شیر قرار دارد. در حال حاضر آن چه از این بنا باقی مانده ایوان جنوبی آن است که تزئینات گچی و کتیبه های پخته و دیوارهای آن از عظمت و اهمیت آن در آن دوران حکایت می کنند، سبک معماری آن از نوع مساجد دو ایوانی است و به احتمال زیاد در دوره ی ایلخانی احداث شده است.

آتشکده ی میر مظفر: این آتشکده در روستای بابا لنگر سبزوار واقع شده است و با توجه به شواهد معماری متعلق به دوران پیش از اسلام است. این آتشکده بر بالای کوهی مرتفع و مشرف به منطقه احداث شده است. این بنا به شکل یک چارطاقی بر روی تپه ی سنگی به ارتفاع 200 متر واقع شده است. مصالح به کار رفته در این بنا از جنس سنگ و ساروج است و در دیواره های این آتشکده فسیل هایی با قدمت 100 میلیون سال دیده می شود.

خانه اسکویی: باغ و عمارتی با مساحت 10 هکتار است که در 4 کیلومتری غرب سبزوار و در روستای ابارش قرار دارد. این عمارت در میان باغی بنا شده و از دو طبقه تشکیل شده است. طبقه ی اول این بنا از فضاهایی مانند تالار ستون دار شرقی و شمالی، تالار پذیرایی، حجره های نشمین و … تشکیل شده است. همچنین در این عمارت بخش هایی مانند هشتی، حوضخانه، آب انبار، بادگیر و مطبخ وجود دارد که آن را به زیبایی تکمیل کرده اند. از جمله عناصر تزئینی این بنا می توان به آجرکاری های نمای بنا، گچ بری های قسمت سرستون ها و حوضخانه اشاره کرد. مالک این باغ و عمارت خاندان اسکویی و قدمت آن متعلق به دوره ی قاجار است.

آرامگاه بقراط: این اثر تاریخی آرامگاه حاج محمد تقی سبزواری ملقب به “بقراط التولیه” پزشک و ادیب گرانمایه ی سبزواری است. بنای این آرامگاه دارای شکل هندسی هشت ضلعی و شامل گنبد خانه ای است با گنبد گرد چین بسیار زیبا که پیرامون این گنبد چهار صفه در اضلاع اصلی و چهار فضای جانبی در اضلاع فرعی آن احداث شده است، تزئینات آجری به کار رفته در آن متاثر از معماری غربی و مربوط به دوره ی قاجار است. این بنا درون مجموعه ای تاریخی مرکب از آرامگاه های حکیم حاج ملا هادی سبزواری، آرامگاه امین التجار مشهدی، کاروانسرای حاج فرامرز خان و آب انبار حاج کریم است.

یخدان های سبزوار: این یخدان ها متعلق به دوره ی قاجار هستند و در آن دوره کاربری داشته اند. هر یخدان از بخش های استخر، مخزن گنبد دار و دیوارهای بلند ساخته شده است. دیوارهای بلند یخ دان مانع از گرم شدن آب در تابستان می شد. یخدان ها به شکل مخروطی بوده وضخامت دیوار آن در پایین 5 متر و در بالا کمتر می شود. دیواره و کف آن آجری هستند و چال یا گودال یخ دان عمقی در حدود 5 تا 10 متر وشعاعی در حدود 4 تا 6 متر دارد.

---

روستای بلاش آباد: از جاذبه ها و مناطق دیدنی سبزوار روستای بلاش آباد را می توان نام برد. این روستا از ییلاقات معروف سبزوار محسوب می شود و با توجه به طبیعت زیبا، آب و هوای مطبوع و پوشش گیاهی غنی، مکانی دلپذیر برای گشت و گذار و سفرهای کوتاه مدت است.

آبشار برغمد: این آبشار فصلی در 30 کیلومتری سبزوار و در جاده ی اسفراین واقع است. با توجه به طبیعت خشک این منطقه، این آبشار محل مناسبی برای تفرج به شمار می رود و دره ی منتهی به آبشار با درختان زیبای گردو پوشیده شده، این منطقه زیستگاه گونه های مختلف جانوری است. برای رسیدن به محل آبشار باید در حدود نیم ساعت کوهپیمایی کرد.